«و يعلّمكم ما لم تكونوا تعلمون»(218) انبياى الهى علومى را به انسان‏ها تعليم مى‏دهند كه بدون وحى و رسالت دسترسى به كليّات و جزئيات آن سلسله از علوم و دانش‏ها ممكن نيست و به تعبير ديگر، اگر نعمت وحى و نبوّت نبود، انسان‏ها در شئون دينى خود متحيّر بودند و نمى‏دانستند به چه كيفيّت مى‏بايست انجام وظيفه كنند.(219)
  هدف از نزول وحى

  خداوند ولىّ مؤمنان است و آن‏ها را از هر تيرگى و تاريكى مى‏رهاند و به سوى نور مى‏برد؛ «اللّه ولىّ الّذين ءامنوا يخرجهم من الظّلمات إلى النّور».(220)بنا بر اين، هدف از نزول وحى آن است كه انبياى الهى مردم را نورانى كنند. از اين رو، قرآن كريم در باره‏ى حضرت موسى‏عليه السلام مى‏فرمايد: «و لقد أرسلنا موسى باياتنا أن أخرج قومك من الظّلمات إلى النّور».(221) چه اين كه در باره‏ى رسول اكرم‏صلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: «الر كتاب أنزلناه إليك لتخرج النّاس من الظّلمات إلى النّور».(222)
 - اقسام وحى‏

  وحى به صورت‏هاى گوناگون بر پيامبران نازل مى‏شد. كه در آيه‏ى زير به همه‏ى اقسام آن اشاره شده است؛ «و ما كان لبشر أن يكلّمه اللّه الاّ وحياً أو من وراء حجاب أو يرسل رسولاً فيوحى باذنه ما يشاء انّه علىّ حكيم».(223) الف - الاّ وحياً؛ در اين قسم از وحى، هيچ گونه واسطه‏اى در ميان نيست و خداوند با پيامبر خود بدون هيچ واسطه و حجابى سخن مى‏گويد؛ يعنى بعضى از انبيا در حالات خاصى، كلام خدا را بدون واسطه مى‏شنيدند. علامه طباطبايى‏قدس سره در ذيل آيه‏ى فوق اين نوع وحى را مربوط به سخن گفتن خداوند با پيامبر دانسته است كه حتّى جبرئيل نيز واسطه‏ى ميان پيامبر و خدا نبوده است. برخى از مفسران نيز مى‏گويند: دو آيه‏ى اخير سوره‏ى بقره را پيامبر اكرم‏صلى الله عليه وآله در شب معراج بلا واسطه دريافت كرده است.
 ب - أو من وراء حجاب؛ گرچه در اين قسم از وحى واسطه وجود داشته، ولى واسطه، خود وحى نمى‏كرده، بلكه وحى از ماوراى آن نازل مى‏شد. اين قسم از وحى به دو نوع قابل تقسيم است:
 * - گاهى پيامبر حقايقى را در عالم رؤيا متوجه مى‏شد. مانند حضرت ابراهيم‏عليه السلام كه به اين طريق فرمان يافت فرزندش اسماعيل را ذبح كند؛ «فلمّا بلغ معه السّعى قال يا بنىّ انّى أرى فى المنام أنّى أذبحك فانظر ماذا ترى‏».(224)
 * - گاهى وحى از طريق امواج صوتى القا مى‏شد؛ يعنى خدا با ايجاد صدا با پيامبر خود سخن مى‏گفت. مانند سخن گفتن درخت با حضرت موسى‏عليه السلام كه درخت واسطه بود و خداوند از پس پرده با او سخن گفت؛ «و رسلاً قد قصصناهم عليك من قبل و رسلاً لم نقصصهم عليك و كلّم اللّه موسى تكليماً».(225)
 ج - أو يرسل رسولاً؛ در اين قسم از وحى، پيك وحى فرامين الهى را بر قلب پيامبر نازل مى‏كرد؛ يعنى گاهى فرشته‏ى وحى به صورت خاصى تمثل پيدا مى‏كرده و پيامبر نيز با تمام وجود خود وحى را تلقى مى‏كرد؛ «قل من كان عدوّاً لجبرئيل فانّه نزّله على قلبك باذن اللّه».(226)
 - سبب نيازمندى پيامبران به معجزه

  هماره در برابر ادّعاى انبيا، مدّعيان كاذبى بوده‏اند كه اين مقام و منصب الهى را از خود دانسته‏اند، يا به خود نسبت مى‏دادند. مردم بايد يا ادّعاى هر مدّعى را بپذيرند يا دعوت همه را رد كنند؛ اگر همه را بپذيرند، هرج و مرج به وجود مى‏آيد و اگر هيچ كدام را نپذيرند، نتيجه‏اش گمراهى و عقب‏ماندگى است. از اين رو، انبيا بايد نشانه‏اى همراه داشته باشند كه علامت امتياز آنان از مدعيان دروغين و سند حقّانيت آن‏ها باشد.(227)